Pierwsza cześć posiedzenia dotyczyła zaopiniowania kandydatów na członków Polskiej Akademii Nauk. Jako kandydaci na członków PAN, zgłoszeni przez rodzime jednostki naukowe zostali: prof. J. Borkowski, prof. Z. Brodecki, prof. K. Działocha oraz ks. prof. W. Góralski. Członkowie PAN zgłosili kandydaturę prof. E. Łętowskiej. Na wstępie, Przewodniczący KNP prof. S. Waltoś, poinformował obecnych o regulaminowych zasadach określających szczegółowy tryb zgłaszania kandydatur oraz wybierania członków PAN, w tym o regułach i sposobie głosowania. Następnie, przybliżył członkom Komitetu sylwetki kandydatów, ze szczególnym uwzględnieniem ich dorobku naukowego. Głosowanie w sprawie zaopiniowania przedstawionych kandydatów poprzedziło powołanie Komisji Skrutacyjnej, w skład której weszli: prof. S. Biernat, prof. M. Wyrzykowski oraz dr M. Zubik. Po zakończeniu głosowania Komisja Skrutacyjna stwierdziła, że w pierwszej turze, wymaganą, bezwzględną większość głosów uzyskała kandydatura Pani prof. E. Łętowskiej.
Merytoryczną część posiedzenia wypełniła dyskusja nad referatem P. Winczorka: „Prawo Unii Europejskiej a Konstytucja RP”. Referent rozważył problem adekwatności rozwiązań normatywnych Konstytucji RP, wobec wyzwań związanych z członkostwem naszego kraju w Unii Europejskiej. Odniósł się także do szeregu zarzutów, szeroko podnoszonych m.in. we wnioskach kierowanych do Trybunału Konstytucyjnego, w tym zakresie.
Następnie z koreferatami wystąpili: S. Biernat oraz K. Działocha. W swoim wystąpieniu, S. Biernat zwrócił szczególną uwagę na problem skutków zasady pierwszeństwa prawa wspólnotowego dla krajowego porządku prawnego oraz konieczność odpowiedniego rozumienia tej zasady w świetle uregulowań Konstytucji RP. K. Działocha, w bardzo szczegółowy sposób, krytycznie odniósł się do pojawiających się postulatów nowelizacji Konstytucji w związku z wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej.
W dyskusji udział wzięli profesorowie (wg kolejności zabieranego głosu): E. Łętowska, A. Mączyński, S. Wronkowska, L. Leszczyński, S. Waltoś oraz P. Winczorek.
E. Łętowska wyraziła pogląd, iż omawiany spór o supremację, należy określić raczej mianem sporu o podział quo ad usum. Jej zdaniem, istnieje konieczność odmiennego spojrzenia na obecny system prawa polskiego, z punktu widzenia jego policentryczności. Od momentu przystąpienia do UE, system prawa polskiego składa się z dwóch genetycznie odmiennych porządków. Jeden z nich wynika z działalności władzy ustawodawczej, drugi natomiast, jest konsekwencją przyjęcia acquis commuinautaire. Odnosząc się zatem do kwestii przyjaznej wykładni, należy zbadać komu przysługuje odpowiednia kompetencja wykładnicza oraz w jakim zakresie. Problem tego rodzaju wykładni nie dotyczy bowiem przedmiotu ani metody tej wykładni, lecz podziału kompetencji pomiędzy organy jej dokonujące.
A. Mączyński zwrócił uwagę, iż kolizje w prawie nie są zjawiskiem nieznanym czy nietypowym. Stwierdził, iż na gruncie naszej Konstytucji, możliwość wystąpienia pewnych kolizji wynika także z faktu jej dużej szczegółowości. Odnosząc się do problemu przyjaznej wykładni ustawy zasadniczej względem norm prawa wspólnotowego zauważył, iż zanika obecnie umiejętność posługiwania się subtelnymi metodami wykładni, co prowadzi niejednokrotnie do przedwczesnych opinii o konieczności zmiany wykładanej ustawy. Wyraził pogląd, iż wobec pojawienia się nowego zjawiska, istnieje potrzeba ukształtowania także nowej siatki pojęciowej. Istotnym elementem, który powinien być brany pod uwagę przy interpretowaniu prawa wspólnotowego jest konieczność poszanowania dziedzictwa konstytucyjnego Europy.
S. Wronkowska przychyliła się do poglądu, iż rozpatrując problem stosunku prawa wspólnotowego względem norm polskiego porządku prawnego, należy unikać posługiwania się terminem kolizja, jako budzącym jedynie niepotrzebne emocje. Jej zdaniem, system prawny nigdy nie miał jednolitej struktury hierarchicznej i z tego powodu zastosowanie zasady lex superior nie jest skutecznym instrumentem do rozstrzygania ewentualnych sprzeczności. Wyraziła opinię, iż mówienie o rozstrzyganiu kolizji stoi w sprzeczności z podstawowym założeniem tworzenia prawa wspólnotowego, jakim jest dialog rozmaitych porządków normatywnych. Wskazała również, iż mamy obecnie do czynienia nie tylko ze zmianą paradygmatu tworzenia prawa, ale również jego wykładni. Wobec braku skuteczności dotychczasowych instrumentów wykładni, tworzymy nowe reguły, które służą jedynie do rozstrzygania pojedynczych problemów kolizji prawa. Taka sytuacja może rodzić uzasadnione obawy z punktu widzenia podstawowych zasad ustrojowych, w tym przede wszystkim zasady demokratycznego państwa prawnego. Istnieje zatem potrzeba stworzenia nowej kultury wykładni, aby nie dopuścić do sytuacji, w której sama wykładnia prawa stanie się instrumentem niekontrolowanym.
L. Leszczyński podzielił pogląd o konieczności nowego spojrzenia na system prawa, uwzględniając jego policentryczny charakter. Wyraził jednocześnie wątpliwość, co do możliwości pełnego zastosowania postulowanej przez prof. E. Łętowską zasady podziału quo ad usum. Jego zdaniem, sąd polski stosujący prawo wspólnotowe, nie może być jednocześnie pozbawiony możliwości jego wykładni. Odnosząc się do poruszanego w dyskusji problemu kolizji pomiędzy prawem wspólnotowym a prawem polskim, wyraził pogląd, iż trudno jest całkowicie pominąć zasadę lex superior. Powołał jednocześnie art. 6 TUE, który odwołując się do wspólnych tradycji konstytucyjnych państw członkowskich, stanowi normatywną podstawę omawianej wcześniej zasady przyjaznej wykładni prawa wspólnotowego względem poszczególnych krajowych porządków normatywnych.
S. Waltoś zwrócił uwagę na zasadniczą zmianę stopnia akceptowalności określonych pojęć w ramach dyskusji nad systemem prawa. Element aksjologii zaczyna coraz częściej dominować nad tradycyjnym podejściem prawnopozytywnym. Przychylił się jednocześnie do poglądu, kwestionującego konieczność natychmiastowej rewizji postanowień Konstytucji.
W podsumowaniu dyskusji P. Winczorek stwierdził, iż nawet najbardziej wyszukane argumenty prawnicze okazują się często niewystarczające wobec powszechnego pojmowania pewnych problemów. Przykładem tego, są powoływane we wnioskach do Trybunału Konstytucyjnego argumenty na rzecz ochrony zasady hierarchii prawa, jako silnie związanej z nienaruszalną suwerennością narodu. Merytoryczna dyskusja nad stosunkiem prawa wspólnotowego do polskiego porządku normatywnego oraz kwestią ewentualnej rewizji postanowień Konstytucji, ustępuje niestety, zwłaszcza w okresie przedwyborczym, argumentom politycznym oderwanym od oceny prawniczej.
W końcowej części posiedzenia poruszono szereg bieżących spraw organizacyjnych. Przewodniczący KNP, S. Waltoś przypomniał o zaplanowanej w najbliższym czasie w Krakowie, konferencji pt.: „200 lat kodyfikacji napoleońskich”. Zaproponował także, aby z okazji upływającej w przyszłym roku 50 rocznicy śmierci prof. J. Makarewicza, zorganizować w maju przyszłego roku, okolicznościową konferencję naukową w Lublinie.
W ramach wolnych wniosków prof. M. Filar, poruszył problem coraz bardziej powszechnego zjawiska łamania podstawowych zasad dotyczących konstruowania norm prawnych, w poselskich projektach ustaw. Zgłosił postulat wystąpienia przez KNP z oficjalnym stanowiskiem w tej sprawie.
Kolejne posiedzenie Komitetu Nauk Prawnych przewidziane jest na przełomie stycznia i lutego przyszłego roku.



Marcin Stębelski
Marek Zubik